บทที่3ปรากฎการณ์ทางธรณีวิทยา

แผ่นดินไหว

 สาเหตุและกลไกในการเกิดแผ่นเดินไหว
1.การเคลื่อนที่ของเปลือกโลกตามแนวระหว่างรอยต่อของแผ่นธรณี
ภาค
2.ทำให้เกิดแรงพยายามกระทำต่อชั้นหินขนาดใหญ่ เพื่อจะทำให้ชั้น
หินนั้นแตกหัก
3.ขณะชั้นหินยังไม่แตกหัก เกิดเป็นพลังงานศักย์ขึ้นที่ชั้นหินนั้น
4.เมื่อแรงมีขนาดมากจนทำให้แผ่นหินแตกหัก จะเกิดการถ่ายโอน
พลังงานนั้นไปยังชั้นหินที่อยู่ติดกัน
5.การถ่ายโอนพลังงานเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องในรูปของคลื่น แผ่
ออกไปทุกทิศทาง

6.คลื่นที่แผ่จากจุดกำเนิดการสั่นสะเทือนขึ้นมายังเปลือกโลกได้
เรียกคลื่นนี้ว่า “คลื่นในตัวกลาง”
7.อัตราเร็วในการแผ่ของคลื่นแผ่นดินไหวขึ้นกับความยืดหยุ่นและความหนาแน่น
ของตัวกลาง
8.เรียกจุดกำาเนิดการสั่นสะเทือนว่า ศูนย์เกิดแผ่นดินไหว (focus)
9.ตำแหน่งบนผิวโลกที่อยู่เหนือศูนย์เกิดแผ่นดินไหวเรียกว่า จุดเหนือศูนย์เกิด
แผ่นดินไหว (epicenter) ซึ่งจะมี “คลื่นพื้นผิว” กระจายออกไปตามแนวผิวโลก
10.การระเบิดของภูเขาไฟอาจเป็นสาเหตุของแผ่นดินไหวได้
11.การเคลื่อนตัวของแมกมาตามเส้นทางมายังปากปล่องภูเขาไฟ อาจทำให้เกิด
แผ่นดินไหวก่อนที่แมกมานั้นจะระเบิดออกมาเป็นลาวา
12.การกระทำของมนุษย์ เช่น การทดลองระเบิดปรมาณูใต้ดินก็อาจจะเป็นสาเหตุของ
แผ่นดินไหว

คลื่นไหวสะเทือน

มี2แบบ คือ

1.คลื่นในตัวกลาง

2.คลื่นพื้นผิว

คลื่นในตัวกลาง

                                                        คลื่นปฐมภูมิ(P wave) เเละคลื่นทุติยภูมิ(S wave)

คลื่นพื้นผิว

1.คลื่นเลิฟ ( Love wave) เป็นคลื่นที่ทำให้อนุภาคของตัวกลางสั่นในเเนวราบ โดยมีทิศทางตั้งฉากกับการเคลื่อนที่ของคลื่นสามารถทำให้ถนนขาดหรือเเม่น้ำเปลี่ยนทิศทางการไหล

2.คลื่นเรย์ลี(R wave) เป็นคบื่นที่ทำให้อนุภาคตัวกลางสั่น ม้วนตัวขึ้นลงเป็นรูปวงรี ในเเนวดิ่ง โดยมีทิศทางเดียวกับการเคลื่อที่ของคลื่น สามารถทำให้พื้นผิวเเตกร้าว เเละเกิดเนินเขา ทำให้อาคารที่ปลูกอยู่ด้สนบนเกิดความเสียหาย

ไซโมกราฟ(seismo-graph)

       เป็นเครื่องมือบันทึกข้อมูลคลื่นแผ่นดินไหวมีเป็นเครือข่ายทั่วโลก

บริเวณที่มักเกิดแผ่นดินไหว

      -ตำเเหน่งของศูนย์เกิดแผ่นดินไหวมีความสัมพันธ์กับเเนวรอยต่อของแผ่นธรณีภาค

1.เเนวรอยต่อที่ล้อมรอบมหาสมุทรแปซิฟิก เป็นสาเหตของแผ่นดินไหว 80เปอร์เซ็นต์ ซึ่งมักจะรุนเเรง เรียกบริเวณนี้ว่า วงเเหวนเเห่งไฟ (ring of fire) ได้เเก่ ญี่ปุ่น ฟิลิปปินส์ตะวันตกของเเม๊กซิโก ตะวันตกเฉียงใต้จองสหรัฐอเมริกา

2.เเนวรอยต่อภูเขาเเอลป์เเละภูเขาหิมาลัย เป็นเเหล่งกำเนิดแผ่นดินไหว 15เปอร์เซ็นต์ ได้เเก่ พม่า อัฟกานิสถาน อิหร่าน ตุรกี เเถบทะเลเมดิเตอร์เรเนียนในยุโรป

3.เเนวรอยต่อที่เหลือเป็นสาเหตุของอีก 5 เปอร์เซ็นต์ของแผ่นดินไหว ได้เเก่ บริเวณสันกลางมหาสมุทรต่างๆ ได้เเก่ บริเวณเทือกเขากลางมหาสมุทรแอตเเลนติกเเนวสันเขาในมหาสมุทรอินเดีย เเละเเนวสันเขาในมหาสมุทรอาร์กติก

ความรุนเเรงของการเกิดแผ่นดินไหว

- ความรุนเเรงของแผ่นดินไหว ขึ้นกับปริมาณพลังงานที่ปลดปล่อยออกมาจากศูนย์เกิดแผ่นดินไหว

- ความรุนเเรงของแผ่นดินไหว กำหนดจากผลกระทบหรือความเสียหายที่เกิดบนโลก ณ จุดสังเกต

- หน่วยวัดความรุนเเรงของแผ่นดินไหว คือ ริกเตอร์

- น้อยกว่า 2.0 ริกเตอร์ เป็นแผ่นดินไหวขนาดเล็ก

- 6.0 ริกเตอร์ขึ้นไป จัดเป็นแผ่นดินไหวรุนเเรง

มาตราเมอร์คัลลี

คือ มาตราวัดความรุนเเรงของแผ่นดินไหว เเบ่งเป็น 12 ระดับ

1.คนไม่รู้สึกสั่นไหวเเต่เครื่องมือตรวจจับได้

2.คนในอาคารสูงรู้สึกได้

3.คนในอาคารเเม้ไม่สูงรู้สึกได้

4.คนในอาารเเละคนนอกอาคารบางส่วนรู้สึกได้ ของในอาคารสั่นไหว

5.รู้สึกได้ทุกคน ของขนาดเล็กมีการเคลื่อนที

6.วัตถุขนาดใหญ่ในอาคารมีการเคบื่อนที่

7.อาคารมาตราฐานปานกลางเสียหายเล็กน้อย

8.อาคารที่ออกเเบบพิเศษเสียหายเล็กน้อย อาคารมาตราฐานเสียหายมาก

9.อาคารที่ออกเเบบพิเศษเสียหายชัดเจน แผ่นดินเเยก

10.แผ่นดินเเยกถล่ม โคลนทรายพุ่งขึ้นจากรอยเเยก

11.ดินถล่มเเละเลื่อนไหล

12.ทุกสิ่งโดนทำลาย พื้นดินเป็นลอนคลื่น

แผ่นดินไหวในประเทศไทย

- พ.ศ 1003 ที่เวียงโยนกทำให้เวียงโยนกยุบจมลงกลายเป็นหนองน้ำใหญ่

- พ.ศ 1007 ยอดเจดีย์หักลงสี่เเห่ง

- พ.ศ 2008 ที่นครเชียงใหม่ ยอดเจดีย์หลวงหักลงมา

- พ.ศ 2506 มีแผ่นดินไหวรู้สึกได้ที่หรุงเทพมหานคร

- พ.ศ 2518 ศูนย์กลางอยู่ทีอำเภอท่าสองยาง จังหวัดตาก มีแผ่นดินไหวขนาด 5.9 ริกเตอร์ ที่อำเภอศรีสวัสดิ์ จังหวัดกาญจนบุรี

- พ.ศ 2526 รู้สึกได้ในภาคกลางเเละเหนือ

แผ่นดินไหวในประเทศไทย

รอยลื่อนมีพลัง(active fault) คือ เเนวรอยเลื่อนบนเปลือกโลกที่เคลื่อนที่ได้ในประเทศไทยมีรอยเลื่อนที่อยู่ยริเวณภาคเหนือ เเละด้านตะวันตกของประเทศ

คาบอุบัติซ้ำ คือ ระยะเวลาครบรอบของแผ่นดินไหวที่เคยเกิดขึ้น ณ ที่นั้นมาก่อน อาจมีระยะเป็นพันปีหรือร้อยปี หรือน้อนกว่า

ภูเขาไฟ

การระเบิดของภูเขาไฟ

เกิดจากหินหนืที่อยู่ใต้เปลือกโลกถูกเเรงดันอัดให้เเทรกรอยต่อขึ้นสู่ผิวโลกโดยมีเเรวปะทุหรือเเรงระเบิดเกิดขึ้น สิ่งที่พุ่งออกมาจากภูเขาไฟ ระเบิกก็คือหินหนืด ไอน้ำ ฝุ่นละออง เศษหินเเละเเก๊สต่างๆ โดยจะพุ่งออกมาจากปล่องงภูเขาไฟ

- ภูเขาไฟที่ดับเเล้วได้เกิดขึ้นมานานมากเเล้วนับได้เป็นเเสนล้านปี วัตถุที่พ่นออกมาเเข็งตัวกลายเป็นกินภูเขาไฟ

- ปัจจุบันทั่วโลกมีภูเขาไฟมีพลังอยู่ประมาณ 1500ลูก เเละกระจายอยูู่ในบริเวณรอยต่อของเเผ่นธรณีภาคโดยเฉพาะบริเวณวงเเหวนไฟ

- การระเบิกของภูเขาไฟเกิดจากการปะทุของเเมกมา เเก๊ส เถ้าจากใตตต้พื้นโลก

- ขณะระเบิดเเมกมาจะขึ้นมาตามปล่องภูเขาไฟ

- เมื่อหลุดออกมานอกภูเขาไๆฟจะเรียกเเมกมา นั้นว่า ลาวา มี อุณหภูมิ 1200องศาเซลเซียส

วิดีโอประกอบ